Hans Ree gaf in het cultureel intermezzo van 26 augustus een presentatie over Multatuli als schaker. We kennen Multatuli als een megalomane en met iedereen ruzie makende schrijver. Maar als schaker had hij niets van dat alles. Hij hield van het spel, is in zijn brieven heel lovend over schakers, en uiterst bescheiden over zijn eigen schaakkwaliteiten, die toch best aardig waren. Het bracht hem 'de troost van de waarheid'. Multatuli werd een jaar na oprichting al lid van de NSB. De NSB? Ja, de Nederlandse Schaakbond, opgericht in 1873. Zo wist Ree met aanstekelijke eruditie een onbekend stuk schaakgeschiedenis tot leven te wekken voor een geboeid publiek.

Van Multatuli als schaker zijn alleen een paar correspondentiepartijen over. Lodewijk Prins verzamelde die ooit al in een leuk boekje. Ree liet er op het demonstratiebord een van zien: Antonius van der Linde - Eduard Douwes Dekker, gespeeld circa 1875. Tegenstander Antonius van der Linde is zelf trouwens ook een boeiende figuur: auteur van belangrijke boeken over de schaakgeschiedenis, wiens grote verzameling schaakboeken naar de Koninklijke Bibliotheek Den Haag is gegaan, en daar de basis vormt voor de beroemde schaakcollectie. Van der Linde's helemaal zelf-volgeschreven blaadje De Schaakwerld (ja, dit waren de dagen van 'vrije' spellingsvernieuwing) doet qua megalomanie enigszins Multatuliaans aan. Het is gevuld met een soort als partijanalyse vermomde scheldkannonades.

Van der Linde analyseerde...

Het publiek in de commentaarruimte van het Tropentheater mocht zich 25 augustus verblijden met de komst van schrijver Marcel van Roosmalen. Hij droeg uit eigen werk voor: vilein-geestige columns. Van Roosmalen creëerde een mooie spanningsboog door het eerst over dammers te hebben en pas daarna over schakers. De schakers leken er naar verhouding goed van af te komen. Enige beroering wekte een vraag uit het publiek: of Van Roosmalen goed met paarden kon praten. De schrijver ging er wijselijk niet op in.

Hij had op maandagmiddag 22 augustus al onaangekondigd een bliksembezoek aan het toernooi afgelegd. Tijdens die eerste ronde had hij met dochterlief even de speelzaal durven betreden. De meeste partijen waren nog bezig, dat viel hem op. Gelukkig leken er twee spelers speciaal voor hem naar boven te komen. (Dit moeten Benjamin Bok en Loek van Wely zijn geweest, voor degenen onder ons die de feiten zouden willen staven). Van Roosmalen volgde de beide heren op hun weg naar wat de persvoorlichter later zou omschrijven als de perskamer. Tot zijn verbazing zetten de spelers daar razendsnel de stukken op. Ze leken wel opnieuw te willen beginnen. "He? Gaan jullie de partij nou opnieuw spelen?" vroeg hij. Hier had de persvoorlichter niets over verklaard. "Hé, gaan jullie de partij gewoon helemaal opnieuw overspelen?" schreeuwde hij nogmaals. De spelers negeerden hem. Het duizelde de schrijver en waar was de persvoorlichter? Hij vond zijn w...

Na een wat rommelig behandeld Frans kwam er een dynamisch middenspel op het bord. Paulet kon haar aanval doorzetten nadat zwart haar koningsstelling met f5 had moeten openen. Middelveld, die een weinig gelukkig toernooi beleeft, maakte aan het einde nog een paar onnauwkeurigheden in de verdediging.

Ook in ronde 4 maakte Harry Gielen foto's.

Reinderman heeft met een winstpartij tegen koploper Van Foreest de spanning in het kampioenschap helemaal teruggebracht. De partij bracht de gemoederen danig in beroering. Specifiek draaide het om het positionele kwaliteitsoffer dat Van Foreest op zet 15 bracht: Txe5. Diepzinnig of overmoedig? De discussie is nog niet beëindigd.

De gelukkige winnaar vertelde na afloop dat hij een partij Adams-Giri volgde. Het leek Reinderman dat als Van Foreest niet de kwaliteit had geofferd, het eindspel remise zou zijn. Dit kwaliteitsoffer was een originele poging. Maar met pionopstoten e5! en f4 drong Reinderman wit in de verdediging. Aan het eind deed Van Foreest wat slechtere zetten en kon Reinderman de overwinning verzilveren. Zo heeft hij zijn desastreuze toernooistart weer wat goed gemaakt.

Loek van Wely grapte net voor het begin van de ronde: "wel leuk natuurlijk dat Jorden het zo spannend maakt, maar er zijn grenzen!". Van Wely moest het met zwart opnemen tegen de sterke en degelijke L'Ami, niet in zijn beste vorm dit toernooi, maar in ieder geval niet de makkelijkste tegenstander. Tegelijk waren de blikken natuurlijk gericht op het bord bij Van Foreest, die tegen de hekkensluiter Reinderman met wit voor de vier uit vier zou kunnen gaan en dan moeilijk in te halen zou zijn.

L'Ami speelde de opening wat nonchalant en werd door 11...Dc8 (overigens theoretisch bekend) onaangenaam verrast. Op de een of andere manier lag wit met zijn ontwikkelingsachterstand al bijna in de touwen. L'Ami moest meteen vol in denkmodus (40 minuten voor de volgende drie zetten) en in de verdediging. Van Wely: "het was steeds nét niet gewonnen en toen besloot ik toch maar risico's te nemen". En er kwamen kansjes voor L'Ami, die later vond dat Van Wely te veel risico had genomen (met 24...Txb2 b.v.). Van Wely moest uiteindelijk zelf stevig op de rem trappen en naar een remise-eindspel afwikkelen.

In de perskamer waren de beide heren na de analyse goed gemutst. Ze herinnerden aan hun 'meesterwerkje' op het NK 2014, in Ronde 6: de moeite waard om die 14 zetten nog eens na te spelen.

De teleurstelling was voelbaar na de partij. Ernst, die wederom vroeg uit de veren was om de opening voor te bereiden ("vandaag vanaf zeven uur"), kreeg net als in ronde drie alles ook precies zo op het bord, maar weer mocht hij niet oogsten. Nu stond hij de hele partij met zwart heel erg goed tegen Werle. Maar in de tijdnoodfase kon hij de genadeklap net niet vinden. In de slotstelling had hij nog serieus overwogen 52....Kh5 te doen: een klassieke 'winstpoging die verliest'. "Ergens vertrouwde ik het niet". Dus werd met Kh7 de remise getekend.

Met deze moeizame remise blijft Werle op de gedeelde tweede plaats.

Bok had de opening goed voorbereid en verraste Van den Doel met 11....Db8. Van den Doel bleef het antwoord schuldig en zwart kwam steeds beter te staan. Bok leek de partij in het eindspel uit te gaan maken, maar hij had erg lang moeten rekenen en dat eiste zijn tol. Met de blunder 44...d3? gaf Bok de partij helemaal weg. Wit doet gewoon 45.Txh7 met matdreiging. Er zat later nog een pat-dreiginkje in (na 54.d7? komt uiteraard Txd7); maar de pion die dat kostte, kon Van den Doel niet van de overwinning afhouden. Een tragisch resultaat voor Bok die zijn draai niet heeft gevonden. Voor van den Doel een opsteker na wat onnodige tegenslag.

Hortensius kreeg een interessant middenspel op het bord met veel meer ruimte dan Jap. Jap besloot het tij drastisch te keren met een kansrijk paardoffer: 19....Pxe4. De vraag was of de op de eerste linies teruggedrongen witte stukken zich zouden kunnen bevrijden. Hortensius moet het heel precies gespeeld hebben, want dit was inderdaad wat er gebeurde en daarna was het materiële voordeel beslissend.

Hortensius heeft nu drie uit vier gehaald en komt daarmee gelijk met Anne Haast op de eerste plaats. Ze leek zelf een beetje verbaasd over haar goede resultaten. Hoe gaat ze het verdere toernooi in, nu ze tot de titelkandidaten behoort? "Gewoon net zo ontspannen als totnogtoe, ik ga niet opeens iets anders doen."

Padurariu kreeg met zwart tegen Van Weersel een ideale Scheveninger uit de opening. Zwart had alle kansen en na dameruil kon wit niet veel meer doen. Er was weer wederzijdse tijdnood. Ergens liet Padurariu wit toch ontsnappen. 44...e3 leidde tot onnodige complicaties: 44....fxe3 was veel beter geweest.

Gelukkig maar dat het weggeven van een stuk op zet tien in de derde ronde Van Weersel in het geheel niet gedeprimeerd heeft. Bij binnenkomst net voor de vierde ronde lachte ze vrolijk: "ik vind schaken nog steeds heel erg leuk". Ze vindt haar toernooi eigenlijk lang niet zo slecht gaan, gezien haar gebrek aan speelritme.

DE VIERDE RONDE. Anne Haast en Anna Maja Kazarian hebben in het topduel bij de dames het punt gedeeld. Een uitslag waar ze allebei tevreden mee waren. Eerst had Haast in een wat slechter eindspel remise aangeboden. Kazarian probeerde het nog even, 'terecht' volgens Haast, maar bood ten slotte zelf remise aan. Haast dacht dat het inderdaad remise was en nam aan: maar juist in die slotstelling had ze het nog even kunnen proberen met 33....Kd4. Dan had wit nog nauwkeurig moeten verdedigen.

Bij de dames heeft Hortensius zich nu naast Haast op de eerste plaats genesteld. Maar op slechts een halfje achterstand volgen Kazarian en Padurariu.

Bij de heren trok Jorden van Foreest opnieuw alle aandacht naar zich toe in zijn belangrijke partij tegen Dimitri Reinderman. Zou hij winnen, dan zou hij op een wel heel comfortabele voorsprong in het klassement komen. Op zet 15 pleegde Van Foreest een positioneel kwaliteitsoffer. De meningen in de zaal en bij het commentaar bleven de hele middag verdeeld. Was het nou goed of niet? In eerste instantie overheerste bewondering voor de durf van Jorden. Maar Reinderman verdedigde "uiterst koelbloedig" (Paul van der Sterren in het commentaar) en nam gaandeweg het initiatief over (de zwarte zetten e5 en f4 waren erg goed). Van Foreest deed aan het eind wat mindere zetten en moest zijn eerste nederlaag incasseren (zie de foto van Harry Gielen hierboven: Jorden geeft op). Een dramatische uitslag.

Bij de heren ligt het klassement nu weer helemaal open. Van Foreest staat nog altijd alleen bovenaan, maar Van Wely en Werle zijn hem tot op een half punt genaderd.

Donderdag 25 augustus zijn tropische temperaturen voorspeld en ook het NK Schaken in het Tropentheater komt aardig op stoom. De vierde ronde belooft waanzinnig spannend te worden. Deze dag kan al bepalend zijn voor de einduitslag, zowel bij de heren als de dames.

De 17-jarige NK-debutant Jorden van Foreest heeft uiterst verrassend met drie uit drie de leiding genomen en heeft een punt voorsprong op zijn naaste achtervolgers, Loek van Wely en Jan Werle. Van Foreest speelt vandaag tegen de hekkesluiter Reinderman. Voor zijn achtervolgers Van Wely en Werle is het belangrijk om de achterstand niet te ver te laten oplopen. Maar zij krijgen allebei sterke tegenstanders voor de kiezen.

Anne Haast gaat als titelfavoriet aan de leiding bij de dames. Ze heeft met 2,5 uit drie een halfje voorsprong op vier achtervolgers. In deze vierde ronde speelt ze tegen een van hen, de 16-jarige Anna Maja Kazarian, haar belangrijkste concurrent op rating, dus dat wordt de topper van de dag.